Menu główne

swjacekŚwięty Jacek Odrowąż

Wśród wielu ciekawych osób związanych z dziejami Chełmna na szczególną uwagę zasługuje św. Jacek Odrowąż. Dziś jest to postać zupełnie zapomniana. Jednakże to jemu nasze miasto zawdzięcza sprowadzanie zakonu dominikanów. W dawnych wiekach mieliśmy również kaplicę jemu poświęconą.

Przybycie zakonu dominikanów do Chełmna datuje się na początek XIII wieku. Wynikało to ze współpracy jaką nawiązali Krzyżacy z tymże zakonem, zgodnie z życzeniem papieża Grzegorza IX, który w bullach z lat 1232 – 1236 ponaglał polskich dominikanów aby włączyli się w dzieło chrystianizacji Prus. Wówczas to biskup Wilhelm z Modeny zwróciła się do dominikanów o pomoc. Osadzenie dominikanów w Chełmnie wymagało również zgody biskupa misyjnego Chrystiana oraz wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Hermana von Salza. Wg tradycji dominikańskiej zakon w Chełmnie miał zorganizować pierwszy polski dominikanin św. Jacek Odrowąż (1183 – 1257). Na lata 30 – te XIII wieku datowane jest więc sprowadzenie zakonu dominikanów do Chełmna. W tym czasie rozpoczęła się też budowa kościoła.

Św. Jacek Odrowąż pochodził ze śląskiej linii rodziny Odrowążów. Urodził się w Kamieniu Śląskim na Opolszczyźnie. Studia odbywał w Paryżu i Bolonii. Po otrzymaniu święceń kapłańskich został kanonikiem kapituły krakowskiej. W latach 20 – tych XIII wieku, podczas pobytu w Rzymie zetknął się ze św. Dominikiem, a biskup krakowski Iwo Odrowąż rozpoczął starania w celu sprowadzenia braci kaznodziejów do Polski. Wówczas to św. Jacek przybrał habit dominikański i to jemu w głównej mierze zawdzięczamy sprowadzenie dominikanów do Polski. W 1222 roku św. Jacek wraz z zakonnikami przybył do Krakowa. Otrzymali oni od biskupa Iwo Odrowąża kościół św. Trójcy, przy którym założono pierwszy polski klasztor dominikanów. W dość szybkim czasie zaczęły powstawać kolejne klasztory m.in. osobistym staraniem św. Jacka. Założono je: w Gdańsku (1225), w Chełmnie (1233), w Elblągu (1236), Toruniu, Płocku, Sandomierzu, Wrocławiu, Poznaniu, Rydze, Dorpacie i w Królewcu. Jak widać na Pomorzu św. Jacek przebywał około 10 lat. Można więc domniemać, że bywał w Chełmnie wiele razy. Tym bardziej, że miasto to miało być czołowym ośrodkiem administracyjnym tworzonego przez Krzyżaków państwa, więc stąd łatwiej było prowadzić działalność duszpasterską.

Św. Jacek ewangelizował również Ruś. Z jego inicjatywy powstały klasztory w Kijowie oraz w Haliczu.

Św. Jacek Odrowąż zmarł 15 sierpnia 1257 roku. Jego ciało złożone zostało w kościele dominikańskim św. Trójcy w Krakowie. Papież Klemens VII w 1527 roku dokonał beatyfikacji św. Jacka, a papież Klemens VIII w dniu 17 kwietnia 1594 roku kanonizacji. Jego relikwie umieszczono w marmurowej trumnie na ołtarzu kaplicy, którą wg tradycji wzniesiono w miejscu, gdzie znajdowała się cela św. Jacka. Jego wspomnienie liturgiczne obchodzimy 17 sierpnia. Święty Jacek Odrowąż uważany jest za jednego z najwybitniejszych mężów ówczesnej Europy. To jedyny spośród 139 świętych przedstawiciel Polski na kolumnadzie Berniniego w Rzymie na Placu Św. Piotra.

Chełmno otaczało szczególną czcią św. Jacka Odrowąża. Tuż po jego kanonizacji w 1594 roku przy kościele dominikanów wzniesiono kaplicę jemu poświęconą. Ks. Jakub Fankidejski tak ją opisuje: Z dwóch przyczyn św. Jacek był bardzo drogi mieszkańcom Chełmna. Najprzód, że sam osobiście, jak się wspominało, klasztor im założył, a potem, że powszechnie tu uważany był jako Patron od niebezpiecznych wylewów Wisły. Ku lepszemu uczczeniu tegoż Świętego zbudowano kaplicę na placu, po lewej ręce, gdy się wchodzi do kościoła Dominikanów. Była murowana i dość szczupła z jednym ołtarzykiem św. Jacka. Niekiedy na żądanie wiernych odprawili w niej Ojcowie nabożeństwo. Kiedy roku 1834 kościół dominikański oddano protestantom, została jako niepotrzebna teraz rozebrana. Powiadają, że dwóch manistów, innowierców z nizin, przechodziło właśnie ulicą, kiedy kapliczkę obalano: „Mój Boże, mój Boże rzekł jeden do drugiego, dostaniem teraz co rok wielką wodę, bo nam naszego św. Jacka obalili”

W XIX wieku kaplica św. Jacka Odrowąża posiadała dwa niedużych rozmiarów ołtarze: św. Jacka i św. Walentego oraz św. Tekli. Ponadto wzmiankowane były również obrazy św. Rocha i św. Sebastiana. Jest rzeczą ciekawą, że kaplica ta posiadała także własny dzwon. Ze względu na fakt, że w Chełmnie św. Jacka Odrowąża czczono jako patrona przed powodziami, to nabożeństwa w tej kaplicy odprawiano na specjalne życzenie wiernych, gdy miastu zagrażały wylewy Wisły.

Dziś w Chełmnie z dawnej zabudowy dominikanów pozostał tylko kościół pw. św. Piotra i Pawła. Nie ma już kaplicy św. Jacka Odrowąża ani zabudowań klasztornych.

Opracowała:

Anna Grzeszna – Kozikowska

Na podstawie

J. Fankidejski, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej diecezji chełmińskiej, Pelplin 1880

M.G.Zieliński, Kościół świętych Piotra i Pawła w Chełmnie, Pelplin 2005